Stress

Stress, je kent het wel: deadlines op je werk, een belangrijk sollicitatiegesprek, een druk privéleven, allemaal factoren die ervoor kunnen zorgen dat je je gestrest voelt. Dit is niet erg als het af en toe gebeurt (gezonde stress voor een examen of belangrijke gebeurtenis maakt je zelfs extra alert), maar langdurige stress kan leiden tot diverse klachten en uiteindelijk een burn-out. Het is dus belangrijk om regelmatig te ontspannen en stress te verminderen. Het sattva concept uit de klassieke yoga psychologie kan hierbij helpen.

Wat is Yoga Psychologie?

Iedereen weet dat yoga innerlijke rust geeft. Door een tijdje in een yoga houding te zitten, voel je de stress vanzelf wegtrekken. De meeste mensen weten echter niet, dat er ook yoga psychologie bestaat. Hoewel deze psychologie al heel oud is, zijn de inzichten ervan nog steeds heel actueel. Vooral op het gebied van stress en burn-out kunnen wij veel leren van de yoga psychologie.

In de yoga psychologie speelt het concept van de drie geaardheden (guna’s) een belangrijke rol. Deze geaardheden vormen de basiskwaliteiten in de psyche van de mens. Zij bepalen wat wij doen en hoe wij ons voelen in het dagelijks leven. De drie geaardheden zijn sattva, rajas en tamas. Deze woorden uit het Sanskriet zijn niet in één Nederlands begrip te vatten. Daarom gebruik ik de Sanskriet termen.

Wat is sattva?

Sattva is een term uit de yoga psychologie en betekent totale innerlijke balans, helderheid en levensvoldoening. Door sattva in jezelf te verhogen, kun je stress, onzekerheid, depressie en verslavingen overwinnen en je gezondheid en levensgeluk bevorderen. Daar is echter een diepgaande persoonlijke transformatie voor nodig. In het begin moet je actief aan die transformatie werken, maar na verloop van tijd krijgt sattva op een natuurlijke wijze de overhand. Er zijn echter twee andere geaardheden die een ander effect hebben op je welzijn. Deze zijn rajas en tamas. 

Wat is rajas?

Rajas leidt tot actie, creativiteit en ambitie. Alle grote uitvindingen, kunstwerken, organisaties en culturen zijn dankzij rajas ontstaan. Rajas versterkt ook de eetlust en het verlangen naar seksualiteit. Rajas-mensen houden van drukte en leven graag in de stad. 

Mensen die echter te veel in rajas zijn, krijgen te hoge ambities en streven overmatig naar materiële bezittingen, macht of erkenning. De doelen die ze stellen zijn vaak te hoog. Wanneer zij er met de nodige moeite in slagen deze doelen te behalen, zijn ze even heel blij, maar streven ze snel naar nog hogere doelen. Halen zij hun doelen niet, dan raken ze erg gestrest en teleurgesteld. Burn-out is meestal het gevolg van te veel rajas. 

Wat is tamas?

Het woord tamas betekent onwetendheid, traagheid en luiheid. Wanneer tamas heel sterk is, leidt deze geaardheid tot stagnatie, illusie, somberheid, verslaving, chaos of vernietiging.

Het kan geen kwaad om af en toe in tamas te zijn, want deze geaardheid is nodig om dingen te vertragen of te beëindigen. Tamas zorgt er bovendien voor dat we voldoende ontspanning krijgen. Maar er zijn ook mensen die voortdurend in deze geaardheid zitten. Zij kunnen daardoor depressief worden. 

De interactie tussen de 3 geaardheden

De drie geaardheden worden symbolisch vergeleken met kleuren. Tamas staat voor donkere kleuren, rajas voor felle kleuren en sattva voor lichte kleuren. Er kunnen eindeloos veel kleurcombinaties ontstaan door deze met elkaar te mengen. Op dezelfde manier zijn er eindeloos veel combinaties van de drie geaardheden mogelijk. De meeste mensen worden afwisselend door de drie geaardheden beïnvloed. Bij anderen is er voornamelijk één van de geaardheden dominant.

Stress en Burn-out

Om gezond en gelukkig te zijn en niet te veel stress te hebben, is het volgens de yoga psychologie nodig dat sattva de overhand heeft. Dat betekent niet dat rajas en tamas helemaal verdwijnen. Ze blijven altijd in meer of mindere mate bestaan. Als sattva overheerst, ben je in staat de goede aspecten van rajas en tamas te benutten. Mensen in sattva gebruiken rajas om de nodige ambitie te hebben voor hun maatschappelijke activiteiten. Ze benutten tamas om te slapen en zich te ontspannen. 

Rajas en tamas zijn erg dominant in onze samenleving, wat tot erg veel stress en aanverwante lichamelijke klachten leidt. Ook in India zien we een groeiende invloed van deze twee geaardheden, hoewel de yoga psychologie daar is ontwikkeld. Bevordering van sattva en een vermindering van rajas en tamas zijn daarom noodzakelijk voor iedereen die stress en burnout wil overwinnen. Tijdens onze trainingen Sattva Coaching voor Stress & Burnout leer je hoe je je cliënten daarmee kunt helpen. 

Bronnen

Maika Puta: Promoting Health By Sattva-Guna (een proefschrift over de verhoging van welzijn en gezondheid door de bevordering van sattva). https://monarch.qucosa.de/api/qucosa%3A20687/attachment/ATT-0/#page134.

H. Goswami – Bhagavad-gita (de beroemde conversatie tussen Krishna en Arjuna over de verschillende yoga-systemen, met veel informatie over sattva)

Patanjali – Yoga Sutra’s (een van de bekendste yoga geschriften)

Surendranath Dasgupta – A History of Indian Philosophy (een standaardwerk over de Indiase filosofie, met veel informatie over yoga psychologie)

David Frawley – Yoga and Ayurveda – Self Healing and Self Realization. (David Frawley is een van de bekendste westerse schrijvers op het gebied van yoga en ayurveda)

David Frawley – Ayurveda and the mind – The Healing of Consciousness

Martin Seligman – Gelukkig zijn kun je leren (Seligman is een van de grondleggers van de positieve psychologie, die sterk gericht is op de bevordering van sattva).

 

 

10 manieren om stress te overwinnen

door in sattva te komen

1. Onderzoek je diepere drijfveren en ambities. Wat drijft je tot activiteiten in rajas of tamas? Hoe zijn deze drijfveren ontstaan? Meestal stammen ze uit je kindertijd. In welke geaardheden zaten je ouders toen ze je opvoedden? Wat waren hun drijfveren en ambities? Hoe was het op school? Breng je ambities naar sattva. Dat betekent dat ze realistisch zijn en zonder veel moeite bereikbaar zijn.
2. Gebrek aan zelfvertrouwen en eigenwaarde ontstaan meestal in de kindertijd. Die worden veroorzaakt door te veel rajas en tamas. Ontwikkel daarom meer sattva en zorg ervoor dat negatieve gedachten en gevoelens geen kans krijgen. Zo groeit er een positieve en optimistische levenshouding.
3. Leer goed te luisteren. Sattva betekent dat je inzicht wil hebben in andere mensen. Dat krijg je alleen als je goed naar ze luistert. Dat komt de relatie met andere mensen zeer ten goede.
4. Reduceer of stop het gebruik van sigaretten, alcohol, drugs en junkfood om vrij te raken van te veel tamas.
5. Breng je leven in balans. Als je een workaholic bent, dus te veel in rajas bent, neem dan meer rust en besteed meer tijd aan je privé-relaties. Als je te passief bent, dus te veel in tamas, breng er dan meer actie in.
6. Zoek het beste slaapritme voor jezelf. De juiste hoeveelheid slaap bevordert sattva.
7. Ga regelmatig de natuur in. De stress glijdt dan vanzelf van je af.
8. Wanneer je te veel in tamas bent, beweeg dan meer. Ben je te veel in rajas, doe dan meer rustgevende activiteiten.
9. Mediteer regelmatig. Zoek de vorm die bij je past. Het kan zijn dat je het lastig vindt om in een conventionele meditatiehouding te zitten. Leer dan om allerlei dagelijkse activiteiten meditatief te doen, zoals wandelen, fietsen, hardlopen, dansen, zwemmen, klussen, tuinieren of schoonmaken. Je kunt zelfs meditatief autorijden.
10. Zoek regelmatig het gezelschap op van mensen in sattva.