rollen en maskers
Rollen en maskers
Hoe los je problemen op in de intimiteit en seksualiteit? In een partnerrelatie is het essentieel dat je zoveel mogelijk jezelf bent. Als dat niet zo is, wordt de intimiteit belemmerd. Intimiteit betekent dat twee mensen van ziel tot ziel verbonden zijn.
Als je teveel in een rol zit en een masker draagt, wordt dit intieme contact verstoord. En als er te weinig intimiteit is, komt de seksualiteit ook in gevaar. Rollen en maskers kunnen in het begin van een relatie wel aantrekkelijks zijn. Maar ze gaan na verloop van tijd vervelen of irriteren, zoals dat bij TV-reclames gebeurt als je die te vaak hebt gezien.
Overlevingsstrategieën
Rollen en maskers worden van oudsher in de theaterwereld gebruikt om een toneelspel op te voeren. Op dezelfde manier leren kinderen al op jonge leeftijd een soort toneelspel te spelen in relatie tot hun ouders of andere gezinsleden. Ze spelen dit spel om aandacht en waardering te krijgen. Daar is niets mis mee, maar als kinderen dat spel herhaaldelijk moeten spelen om beter om te kunnen gaan met pijnlijke of bedreigende situaties, dan noemen we het een ‘overlevingsstrategie’. In liefdesrelaties neigen veel partners ernaar hetzelfde overlevingsspel te spelen als in hun kindertijd.
Wees jezelf
Het is van het grootste belang dat je in een relatie zo min mogelijk overlevingsstrategieën gebruikt, met de bijbehorende maskers en rollen. Op deze manier blijft de intimiteit bewaard en de seksuele passie vurig. Als je je achter maskers en rollen verschuilt, komt dat omdat je niet jezelf durft te zijn. Je schaamt je voor bepaalde persoonlijke eigenschappen of emoties. Je bent bang dat de ander je niet waardeert en je afwijst als je je ware aard laat zien.
Angst om afgewezen te worden, komt vrijwel altijd uit de kindertijd, als de ouders de echtheid van het kind niet waarderen. Het kind wordt op deze wijze gedwongen een rol te spelen die de ouders wel waarderen. Op deze wijze probeert het kind hun waardering als het ware te ‘kopen’.
Zet je maskers af
Een psychisch masker is net zo dood als een fysiek masker. Niets is destructiever voor een relatie dan maskers. Maar als je een masker afzet kunnen er allerlei verborgen emoties naar buiten komen, zoals verdriet, angst of boosheid. Dat geeft veel ophef in je relatie.
Emoties die achter een masker zitten, leiden een eigen leven en verstoren onbewust de relatie. Als je je masker hebt afgezet, wordt je je bewust van deze verborgen emoties en kun je er iets mee gaan doen. Je kunt ze dan bespreken met je partner, zodat er meer begrip voor komt. Dan wordt het duidelijk hoe deze emoties de relatie verstoren. Dat inzicht verdiept het contact met elkaar. En in dat contact kan de intimiteit weer opbloeien.
Schenk veiligheid aan elkaar
In je relatie is het van groot belang dat je elkaar voldoende emotionele veiligheid schenkt, zodat maskers en rollen niet nodig zijn. In die veilige sfeer kun je feedback op elkaars overlevingsspel geven. Het kan echter wel pijnlijk zijn om daarmee geconfronteerd te worden.
Je hebt voldoende sociale vaardigheden nodig om met dit soort confrontaties overweg te kunnen. Helaas blijkt echter dat veel stellen moeite hebben met het geven en ontvangen van feedback. Daardoor schieten ze voortdurend in de verdediging. Dat is een gemiste kans, want juist de partnerrelatie biedt een geweldige mogelijkheid om meer jezelf te zijn. Niemand kent jou immers beter dan je liefdespartner.
Het spel van Els en Herman
Els trok zich als kind altijd terug in haar kamer als er een conflict met haar vader was. Ze ging dan het spel van terugtrekking spelen Ze wachtte net zo lang totdat haar vader naar boven kwam om met haar te praten. Dat voelde voor Els altijd als een grote triomf. Dit spel is een duidelijk voorbeeld van een overlevingsstrategie.
Ze herhaalt dit spel met Herman, haar huidige liefdespartner. Als ze een conflict met hem heeft, trekt ze zich terug en zegt niets meer tegen hem. Ze wacht net zo lang totdat hij naar haar toekomt om met haar te praten. Dan heeft ze het gevoel te hebben ‘gewonnen’.
Els moet eerst inzicht krijgen in haar overlevingsstrategie. Pas dán kan ze leren uit dit mechanisme te stappen. En alleen dán kan ze weer op een open manier met Herman communiceren, zonder maskers of rollen.
Het spel van Rob en José
Een ander voorbeeld is Rob, die in zijn kindertijd veel stampij maakte als hij te weinig aandacht kreeg van zijn ouders. Hij ging dan heel hard schreeuwen en huilen. Zijn ouders pasten in die situatie de tactiek van het negeren toe. Daardoor ging Rob nog harder schreeuwen. Dat ging net zo lang door totdat Rob zo moe was dat hij in slaap viel.
In zijn relatie met José herhaalt deze situatie zich. Als Rob aandacht van haar wil, lokt hij heftige ruzies uit met veel geschreeuw. Maar José negeert hem dan. Deze tactiek paste zij ook toe in háár kindertijd als haar ouders boos op haar waren. Doordat Rob zich genegeerd voelt, wordt hij nog veel bozer. Totdat hij de hoop opgeeft en naar bed gaat. Op deze wijze schieten Rob en José in dezelfde overlevingsstrategieën als tijdens hun kindertijd.
In beide voorbeelden is het van groot belang dat de partners zich goed bewust worden van hun overlevingsstrategieën en de pijn die daar achter ligt. Vervolgens kunnen zij deze strategieën loslaten en de bijbehorende rollen loslaten. Dan kunnen ze hun oude pijn onder ogen zien zodat die kan worden verwerkt. Pas na de verwerking van die pijn kunnen rollen en maskers volledig worden losgelaten. Op deze manier kunnen partners weer dichter bij elkaar komen.
Rollen en maskers in het spel van de liefde
Seksualiteit is natuurlijk essentieel in je liefdesrelatie. Dit onderscheidt een liefdesrelatie immers van andere soorten relaties. Het is daarom belangrijk om je seksualiteit af en toe te bespreken met je partner.
Je seksualiteit weerspiegelt feilloos je persoonlijkheid. In het gewone dagelijks leven kun je je nog wel verschuilen achter een rol of masker. Maar tijdens het vrijen is dat veel lastiger, vooral op de lange termijn. De seks kan tijdens de verliefdheidsfase nog uitstekend zijn, ook al speel je rollen. Maar als de roze wolk weg is, dooft de seks vaak uit door die rollen.
De manier waarop je seksueel omgaat met je partner zegt alles over je ware persoonlijkheid. Iemand kan in het dagelijks leven heel vriendelijk en zachtaardig zijn, maar zich in bed als een monster of feeks gedragen. Of andersom: iemand kan naar de buitenwereld hard en dominant zijn, maar in bed veranderen in een onzeker jongetje of meisje. De naaktheid van het lichamelijk contact, schept vaak ook een innerlijke naaktheid. Daarin kunnen diep verborgen emoties en persoonlijke eigenschappen aan het licht komen. De sleutel is hierbij altijd heldere communicatie en veiligheid. Als beide partners goed met dit soort onthullingen overweg kunnen, ligt daar voor beiden een enorme kans voor persoonlijke groei.
Het spel van Hans en Annelies
Hans en Annelies waren 15 jaar getrouwd en hadden al sinds de officiële huwelijksceremonie geen goede seks meer. Ze hadden voor hun huwelijk vijf jaar verkering gehad met geweldige seks. Maar die opwindende tijd was voorgoed verdwenen vanaf het officiële ritueel van de bruiloft. De seks verviel daarna eveneens tot een officieel ritueel. De spontaniteit en opwinding waren totaal verdwenen. Annelies voelde zich volledig gevangen in het keurslijf van een ‘huisje boompje beestje huwelijk’, zoals haar moeder dat ook in háár huwelijk voelde.
Hans en Annelies dachten dit patroon te kunnen doorbreken door een paar kinderen te verwekken. Hoewel ze heel gelukkig waren met hun kinderen, verbeterde er niets op seksueel gebied. Annelies voelde zelfs dat ze nog verder gedegradeerd was en noemde zichzelf een ‘huisje boompje beestje muts’. Haar seksuele lust zakte tot het nulpunt en de seks droogde helemaal op. Hans hield dit monnikenbestaan nog wel enige tijd vol, omdat hij heel veel van Annelies en de kinderen hield. Maar hij maakte zich er zorgen over of hij impotent was geworden.
Op een nacht ontdekte Hans dat er niets mis was met zijn potentie. Hij was namelijk een affaire begonnen met Daphne, een veel jongere vrouw die hij op de tennisbaan had leren kennen. Ze werden smoorverliefd op elkaar en Hans voelde zijn libido weer helemaal oplaaien. Er ontstond een intense seksuele relatie die voor beiden een grote ontdekkingsreis was. Hans genoot met volle teugen van zijn seksuele wedergeboorte en voor Daphne was de affaire een soort geheime inwijding. Ze had in haar leven nog nooit een serieuze relatie gehad en Hans hielp haar om seksueel volledig te ontluiken. Het avontuur duurde echter niet lang, want Daphne ontmoette een andere – veel jongere – man. Ze dumpte Hans en het avontuur was over.
Hans was gebroken en wou bij Annelies terugkeren. Maar zij was al begonnen met een echtscheidingsprocedure. Na vele gesprekken, die gepaard gingen met diepe emoties, besloten ze een nieuwe start te maken. Want ze beseften dat ze nog steeds veel van elkaar hielden. Ze praatten vooral over hun overlevingsstrategieën. Daardoor konden ze uit verouderde rollen en communicatiepatronen stappen. Ze losten hun diepere relationele problemen op, wat uiteindelijk de sleutel was tot meer intimiteit en een beter seksleven.
Hans besefte dat hij zich tijdens de sporadische seks met Annelies altijd als een macho gedroeg. Dat haatte Annelies, maar ze had dat nooit tegen Hans gezegd, geremd door de angst te worden afgewezen. Een beetje machogedrag vond ze wel leuk, maar bij Hans was dat extreem.
Wat betreft haar eigen seksualiteit, kreeg Annelies het inzicht dat haar degradatie tot ‘huisje boompje beestje muts’ een restant was uit haar kindertijd, erin gewreven door haar moeder. Daardoor was seksualiteit bij Annelies gekoppeld geraakt aan een ‘huisje boompje beestje’ gevoel.
Ook Hans kwam tot een belangrijk inzicht. Hij ging begrijpen waarom hij zich in bed teveel als een macho gedroeg. Daarmee verhulde hij een diepe onzekerheid over zijn seksualiteit, een restant uit zijn tienertijd. Want hij had in die periode een paar hele teleurstellende ervaringen gehad op seksueel gebied. Door zich seksueel als macho te gedragen, dacht hij die onzekerheid te kunnen verhullen.
Zijn affaire met Daphne had hem van zijn onzekerheid bevrijd en daarmee uit zijn macho rol gehaald. Gelukkig kon Annelies dit positieve effect van de affaire begrijpen, hoe pijnlijk die ook voor haar was. Hans kon nu definitief uit zijn seksuele macho rol stappen, waardoor de intimiteit tijdens de seks weer kon opbloeien.
De grootste ontdekking van Hans en Annelies was dat hun seksualiteit volledig parallel liep met de algehele openheid, eerlijkheid, liefde en intimiteit in hun relatie. Ze beseften dat het grote voordeel van een langdurige relatie is dat je elkaars gebruiksaanwijzing goed leert kennen. Daardoor konden ze vrij gemakkelijk feedback geven op elkaars overlevingsstrategieën.
Maar er was ook sleur ontstaan in hun relatie. Dat is een veelvoorkomende klacht bij stellen met een langdurige relatie. Ook dat patroon heeft vaak wortels in het verleden, bijvoorbeeld als de ouders ook in zo’n sleur zaten.
Om uit de sleur te komen, was het nodig dat Hans en Annelies creatief werden, zodat ze steeds weer nieuwe verrassingen voor elkaar konden scheppen. Ze besloten af en toe een weekendje weg te gaan naar een mooi hotel met een goede sauna erbij. Ook kochten ze een jacuzzi en besloten ze elkaar regelmatig te masseren. Ze werden daar heel ontspannen van, hetgeen hun seksleven aanzienlijk bevorderde.
Hoe zorg je dat het vuur van de liefde goed blijft branden?
Als een jong stel verliefd is, laait het liefdesvuur vanzelf op. Maar na verloop van tijd gaat dat niet meer vanzelf. Dan moet je regelmatig houtblokken op het vuur gooien en zorgen dat er voldoende lucht bij het vuur komt. De houtblokken symboliseren de inspirerende en spannende dingen die je met elkaar doet, zodat er geen sleur ontstaat. En de lucht staat voor het regelmatig praten met elkaar over relationele problemen, zodat maskers en rollen niet nodig zijn.
